Edukacja ekologiczna priorytetem – za nami Kongres Miast Polskiej Stolicy
Zagadnienia nowoczesnej edukacji i niestandardowych kampanii społecznych, kwestie smart rozwiązań w miastach, a także oddolnych inicjatyw społeczności lokalnych to najważniejsze zagadnienia, które zostały poruszone w czasie Kongresu Miast Polskiej Stolicy Recyklingu 1 marca w Słoku k. Bełchatowa. W Kongresie wzięli udział Prezydenci i Wiceprezydenci Miast, Dyrektorzy Jednostek Miejskich, naukowcy i eksperci związani z szeroko rozumianą ekologią oraz recyklingiem.
Czas wyjść z ławek
Wydarzenie rozpoczął wykład „SmartEdu w stronę nowoczesnej edukacji ekologicznej”, który wygłosił Krzysztof Kieszkowski, Prezes Fundacji Odzyskaj Środowisko.
„Edukacja, w tym edukacja ekologiczna powinna być dostosowana do potrzeb i oczekiwań obecnego pokolenia uczniów, które określa się jako pokolenie Alfa, „zawsze podłączonych do sieci”. Z drugiej strony, warto wyjść poza utarte schematy proponując niestandardową formułę zajęć. Okazuje się, że trudne wyzwania np. w postaci konkursu na zbudowanie pojazdu marsjańskiego z elektrycznych śmieci czy tworzenie biżuterii w nurcie trash art. jest atrakcyjną propozycją dla wszystkich grup wiekowych. SmartEdukacja to jest to, czego dziś potrzebujemy” – przekonywał Krzysztof Kieszkowski z Fundacji Odzyskaj Środowisko.
W debacie poświęconej zagadnieniom nowoczesnej edukacji wzięli udział Michał Litwiniuk, Prezydent Białej Podlaskiej; Gabriela Leszczyńska – Prezes Zarządu AURAEKO OOSEiE S.A, Kamil Dziewit – Rzecznik Politechniki Świętokrzyskiej, Monika Wyciechowska – Education Marketing Manager RLG Polska, Julita Siek – Dyrektor Zarządu Usług Komunalnych w Stargardzie oraz Malwina Szwarc – Koordynator Projektów Edukacyjnych w Fundacji Odzyskaj Środowisko.
Punktem wyjścia do debaty był przywołany przez Kingę Rodkiewicz tekst Klubu Jagiellońskiego „Król jest nagi”. Gabriela Leszczyńska zauważyła, że nowoczesna edukacja ekologiczna powinna opierać się na bezpośrednich relacjach. Istotnym elementem, który warunkuje sukces prowadzonej kampanii jest nieoczywisty temat czy niestandardowa propozycja działań o czym świadczy program „Dobre rady na odpady. Oddaj mnie w dobre ręce”. Prezydent Białej Podlaskiej podkreślał, jak ważne jest połączenie edukacji ekologicznej z aktywnością fizyczną przywołując przykład bialskich ścieżek edukacyjnych. Podobne doświadczenia wymieniła Monika Wyciechowska powołując się na questy w Puszczy Kampinoskiej. O inicjatywach „w terenie” opowiadała również Malwina Szwarc z Fundacji Odzyskaj Środowisko. „Okazuje się, że spacer dendrologiczny po mieście, spotkanie z zielarzem, zajęcia sportowe z ulubioną drużyną mogą być kapitalnym uzupełnieniem edukacji o recyklingu elektrycznych śmieci. Kontynuując temat elektroodpadów, Kamil Dziewit, wspomniał o łazikach marsjańskich z recyklingu, a Julita Siek nawiązała do zbiórek w programie Polska Stolica Recyklingu.
Elektryczne śmieci – problem czy potencjał
Według Instytutu ONZ ds. Badań i Szkoleń, każdego roku wyrzuca się około 50 milionów ton metrów sześciennych produktów elektronicznych. Szybkie tempo rozwoju technologicznego, skrócenie czasu życia produktu prowadzą do nadprodukcji śmieci, dlatego w trakcie Kongresu zostały poruszone kwestie sprawozdawczości komunalnej i poziomów recyklingu, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Wykład poprowadziła Małgorzata Walczak – Główny Specjalista w Oddziale Gospodarki Odpadami Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego. Z kolei aspekty praktyczne sprawozdawczości poruszyła Nina Leszczyńska – Dudek, General Manager NLD Consulting.
O konkretnym rozwiązaniu w miastach, tj. projekcie Elektryczne Śmieci prelekcję wygłosili Malwina Szwarc i Robert Magolon z MB Recycling. W czasie wystąpienia zaprezentowali historię pojemników, ale także wyzwania stojące przed projektem. W debacie dotyczącej elektrycznych śmieci wzięli udział Lucjan Chrzanowski – Prezydent Żyrardowa, Małgorzata Walczak – Główny Specjalista w Oddziale Gospodarki Odpadami w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Świętokrzyskiego, Adam Nowak – Wiceprezes Zarządu OSP RP, Antoni Zazakowny – Kierownik Referatu Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Tychach, Paweł Palus – Dyrektor Operacyjny ERP Polska, Katarzyna Jauksz- Zalewska – Zastępca Dyrektora Wydziału Gospodarki Komunalnej Urzędu Miasta Poznania, oraz Robert Magolon – Pełnomocnik Zarządu ds. Projektu Elektryczne Śmieci oraz Sławomir Progorowicz, prezes MPGK Rzeszów.
Debata rozpoczęła się od przywołania doświadczeń Poznania. Katarzyna Jauksz-Zalewska opisała działania podjęte przez Miasto, które koncentrują się na nowoczesnej komunikacji skierowanej do mieszkańców. Dedykowana strona i aplikacja pomagają mieszkańcom miasta na szybkie odnalezienie dedykowanego pojemnika. Podobne kroki podejmuje Żyrardów, który był jednym z pierwszych miast w projekcie. Prezydent Lucjan Chrzanowski podkreślał specyficzne uwarunkowania Żyrardowa, w tym zwarta zabudowa, determinują rozkład czerwonych pojemników zwracając uwagę na konieczność edukacji społecznej. Świadome społeczeństwo oraz odpowiednio zaimplementowane rozwiązania pozwolą osiągnąć zamierzone poziomy recyklingu, o czym przypominała Małgorzata Walczak. Perspektywę organizacji odzysku przedstawił Paweł Palus, który zaznaczył, że ostatnie lata zbiórek odpadów przeznaczonych do recyklingu, wskazują, że w Polsce jest za mało odpadów. „Brakuje odpadów opakowaniowych, brakuje odpadów zużytego sprzętu (…) czy to oznacza, że my wytwarzamy jako gospodarstwa domowe za mało tych odpadów czy systemy zbiórki nie są efektywne?” – pyta Palus. Zagadnienie zbiórek w kontekście Rzeszowa poruszył Sławomir Progorowicz, który wskazał, że „na terenie Rzeszowa funkcjonują dwa PSZOKi zbierające rocznie 10 000 ton odpadów, z czego 200-220 ton stanowią elektroodpady. To z tymi odpadami mamy największe problemy. Państwo (poprzez system Elektryczne Śmieci) nam część tych problemów rozwiązaliście” – podkreślił Progorowicz. Na pozytywny oddźwięk projektu zwrócił także uwagę Antoni Zazakowny w kontekście Tychów podkreślając bliskość rozwiązania i jego dostępność oraz to, że tyszanie w przeciągu 2 lat trwania projektu zyskali bardzo dużą świadomość samego projektu. Z kolei o nowym projekcie OSP na Straży Środowisko opowiedział Adam Nowak, Wiceprezes Zarządu Głównego ZOSP RP podkreślając, że najważniejszym elementem nowego projektu jest jego dostępność. „Mieszkańcy małych miejscowości, analogicznie jak mieszkańcy dużych miast, chcą oddawać elektryczne śmieci najlepiej wprost ze swoich domów – szybko, bezpłatnie i bezproblemowo. I to umożliwia im ta akcja, która niesie korzyści każdej ze stron, ze szczególnym uwzględnieniem tych dla ochrony środowiska naturalnego. Na specyficzne uwarunkowania każdego z miast w projekcie zwrócił uwagę Robert Magolon, akcentując np. potrzebę starannego wyboru lokalizacji czerwonych pojemników na małogabarytowy zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.
Smart community = smart city
2,5 miliarda rekordów poświęconych smart city znajdziemy w najpopularniejszej przeglądarce internetowej. Idea inteligentnych miast, także tych tworzonych od podstaw jak np. Songdo w Korei Południowej czy Masdar w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, koncentruje się na innowacyjnych pomysłach i rozwiązaniach, które mają zapewnić mieszkańcom jak największy komfort życia. Tworzenie aplikacji mobilnych, automatyzacja oświetlenia, zazielenianie miast, innowacyjne technologie to tylko część wdrażanych rozwiązań.
O miastach przyszłości debatowali: Bartosz Dominiak – Zastępca Burmistrza Dzielnicy Ursynów, Agata Wojda – Wiceprezydentka Miasta Kielce, Nina Leszczyńska-Dudek – General Manager NLD Consulting, Mikołaj Józefowicz – Dyrektor Generalny ERP Polska, Sebastian Anioł -Dyrektor Działu Innowacji Logistycznej InPost, Marek Bryszewski – Prezes Zarządu Zakładu Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Olsztynie, Agnieszka Generowicz – profesor dr hab. inż. Politechniki Krakowskiej oraz Krzysztof Kieszkowski – Prezes Fundacji Odzyskaj Środowisko. Debatę poprowadziła Kinga Rodkiewicz.
Wszystko co nas otacza, zdaje się być inteligentne – tak przynajmniej czytamy. Jak poruszać się dziś po smart city i czy to jest jedynie koncepcja, do której dążymy czy jednak rzeczywistość. Profesor Agnieszka Generowicz wskazała na powszechność używanego sformułowania podkreślając jego istotność w kontekście dbałości o środowisko w którym żyjemy. Do praktycznego aspektu rozwiązań smart odniosła się Agata Wojda przywołując przykład Kielc.
„Myślę, że wdrażanie idei smart ma sens do momentu, w którym nam ułatwia pewne procesy, a nie je utrudnia (…). Najbardziej dumna jestem, oczywiście w kontekście o czym tutaj mówimy, z platformy konsultacji, która służy do przekazywania wiedzy, ale i pytania mieszkańców o zdanie” – tłumaczyła Wojda.
Współczesne funkcjonowanie miast opiera się także na big data.
„Jednym z ciekawszych przykładów takich rozwiązań jest badanie ścieków pod kątem obecności wirusa Covid19 w Warszawie, ale big data nie jest najważniejsze w definicji smart city. Dziś, kluczowy jest czynnik ludzki. Nie ma smart city bez smart citizens. I to jest najważniejsze wyzwanie przed jakim stoimy” – mówił Bartosz Dominiak.
O tym jak ważna jest wspólnota lokalna podkreślał Marek Bryszewski przywołując przykład Olsztyna i konkretne rozwiązanie w postaci np. przetwarzania popiołu, który przyczyniłby się do osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu. O konieczności wykorzystywania wszystkich strumieni odpadów mówiła Nina Leszczyńska-Dudek, podkreślając także potencjał bioodpadów. Konieczne jest poszukiwanie nowych rozwiązań i technologii, w tym inicjatywa władz samorządowych i partycypacja mieszkańców, o której mówił Mikołaj Józefowicz.
„Powinniśmy zwrócić uwagę na to, żebyśmy wszyscy nabyli poczucie sprawczości” – skonkludował Józefowicz.
Problem rosnącej świadomości wśród społeczeństwa poruszył także Sebastian Anioł. EkoZwroty to wspólna inicjatywa InPost oraz Fundacji Odzyskaj Środowisko polegająca na tym, że nieużywane rzeczy można bezpłatnie oddać poprzez sieć paczkomatów. Hasło przewodnie kampanii: Nie używasz? Oddaj! Nadaj rzeczom nowe story ma zachęcać do włączenia się w ideę smart cities, ale i green cities. By to osiągnąć konieczne jest stworzenie odpowiednich narzędzi – na taką potrzebę wskazał Krzysztof Kieszkowski.
Pszczoły w mieście
W czerwcu 2015 roku Prezydent USA Barack Obama gościł w ogrodach Białego Domu grupę przedszkolaków. Jednak dzieci bardziej były zainteresowane pobliskimi ulami i pszczołami niż książką „Gdzie mieszkają dzikie stwory”. Pasieka prezydencka stanęła w ogrodach w 2009 roku. Miejskie pasieki funkcjonują również w Paryżu, Hamburgu, Monachium, Nowym Jorku czy Warszawie. W dwunastu miastach stanęły również ule z recyklingu elektrycznych śmieci tworząc tzw. szlak pasiek z recyklingu.
O koegzystencji pszczoły miodnej i dzikich zapylaczy, a także „kosmicznych ulach” i miejskim miodzie będą debatować: Marek Barzyk – Prezes Krośnieńskiego Koła Pszczelarzy, opiekun pasieki z recyklingu w Krośnie, Łukasz Nicewicz – badacz bioróżnorodności owadów w przestrzeni miejskiej, Katarzyna Ślęzak – Dyrektor Centrum Usług Komunalnych w Częstochowie, Kinga Rodkiewicz – kierownik projektów edukacyjnych Fundacji Odzyskaj Środowisko, Michał Lasek – Członek Zarządu Stowarzyszenia Pszczelarzy w Tychach, opiekun pasieki z recyklingu w Tychach oraz Damian Śpiewak – opiekun pasieki z recyklingu na dachu Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach. Debatę poprowadził Krzysztof Kieszkowski.
Każdy ul, to jest swoistego rodzaju miasto, w którym panują demokratyczne rządy, a każda pszczoła pełni określone funkcje. Przywykliśmy do obrazów uli na terenach leśnych, wiejskich, ale czy dziś uprawnione jest stwierdzenie, że pszczoły to kosmopolitki – to zagadnienie otwierające dyskusję.
„W Częstochowie pszczoły są obywatelkami miasta od 2021 roku, kiedy powstała u nas pasieka z recyklingu licząca 5 uli. Dzielimy się pracą pszczół z naszymi mieszkańcami” – mówiła Ślęzak.
Warto podkreślić, że „pszczoła była pełnoprawnym obywatelem miasta, zanim człowiek to miasto zbudował” – tłumaczył Nicewicz. „Przez ostatnie sześć lat badałem środowisko miejskie pod kątem zanieczyszczeń w miastach i egzystencji pszczół. Pszczoły potrafią przystosować się do miejskiej infrastruktury i świetnie sobie z tym radzą” – dodał naukowiec.
Poruszono również kwestie jakości miodu.
„Biorąc pod uwagę jakość miodu wiejskiego i miodu miejskiego, to one niczym się nie różnią” – stwierdził prekursor miejskiego pszczelarstwa Barzyk.
Wysoką zawartość pyłków i badania Instytutu Pszczelnictwa w Puławach przywołał Śpiewak. Lokalizację pasieki miejskiej w Tychach chwalił również Lasek wskazując na bioróżnorodność roślin w Parku Łabędzi, ale wskazał również jej walor edukacyjny. „Mieszkańcy podchodzą i pytają o te nietypowe ule i pszczoły, dzięki czemu można mówić zarówno o recyklingu, jak i samych krainkach”- dodał.
Na aspekty edukacyjne zwróciła również uwagę Rodkiewicz podkreślając, że pasieki z recyklingu liczą przeważnie od 3 do 5 uli, a ich nadrzędnym zadaniem jest edukacja ekologiczna.
„Charakterystyczne ule z czerwonymi daszkami nawiązują do czerwonych pojemników na elektryczne śmieci. Mają one przypominać o potrzebie selektywnej zbiórki elektroodpadów, ale także o ważnej roli pszczół w całym ekosystemie” – podsumowała Rodkiewicz.
Recykling w praktyce – zwiedzanie zakładu Maya Victory
Kongres Miast Polskiej Stolicy Recyklingu obejmował również zwiedzanie zakładu przetwarzania Maya Victory – jednego z najbardziej profesjonalnych zakładów w Polsce specjalizującego się m.in. w przetwarzaniu świetlówek. Zwiedzający mogli zobaczyć praktyczny wymiar recyklingu: od profesjonalnego ważenia zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, przez zsypanie do presortowni, następnie umieszczenie ZSEiE do włazu wrzutowego instalacji MEVA.
„Z każdej tony świetlówek odzyskuje się ponad 950 kilogramów szkła i 20 kilogramów metali. Unieszkodliwiamy 20 gramów rtęci” – mówił Grzegorz Gajda, Kierownik Zakładu.
ZOBACZ TAKŻE
Kongres Miast Polskiej Stolicy Recyklingu
Smart community – nieodkryty potencjał miast? Kongres Miast Polskiej Stolicy